Scheefgroei

 

De afgelopen weken stuitte ik op een heel interessant programma, Scheefgroei heet het gepresenteerd door Jeroen Pauw. Het bleek het tweede seizoen als bestond seizoen 1 uit twee delen die in april 2021 zijn uitgezonden.

Serie 2 bestond uit zes delen die 21 december 2021 en 9 januari 2022 is uitgezonden. Deze delen behandelden ieder een onderwerp; onderwijs, arbeidsmarkt, woningmarkt, gezondheid, pensioen en een blik vooruit.

Ik was aangenaam verrast door de opzet en de genuanceerdheid van het programma. Het programma bestaat uit een paar onderdelen, er vind een inventarisatie plaats van de situatie in de zaal met verschillende ervaringsdeskundigen en aan tafel met verschillende mensen met kennis van zaken en Sander Heijne presenteert de bijbehorende cijfers en analyses. Na het schetsen van de problematiek wordt er met elkaar nagedacht over mogelijkheden en oplossingen en er wordt zelfs een heus lijstje met oplossingen gemaakt om mee te geven aan het nieuwe kabinet.

Zelf heb ik altijd moeite met programma's waar een wij zij sfeer wordt gepresenteerd of waar een vrij eenzijdig beeld wordt gegeven van mensen met veel geld versus de mensen die veel minder hebben, waarbij dan de oplossing vooral in de geest van Robin Hood is. Ik heb hier moeite mee omdat ik vind dat werken moet lonen en dat mensen die zichzelf wat ontzeggen, verstandig met geld omgaan en daardoor geld overhouden en kunnen sparen hier niet voor gestraft mogen worden. Gelukkig is het 'pluk de mensen die wel wat geld hebben' in dit programma niet aan de orde. Wel een fatsoen principe en daar kan ik alleen maar voor zijn.

Om een voorbeeld te geven wordt in de aflevering onderwijs gesproken over het feit dat sommige mensen ondanks prima presteren op de lagere school toch een advies krijgen wat ver beneden hun capaciteiten ligt en vaak is er dan sprake van kinderen van ouders die niet hoog opgeleid zijn e/o een andere culturele achtergrond hebben. Dit op zich is natuurlijk een kwalijke zaak. Wie is die leerkracht die op basis van dergelijke informatie invult dat een kind niet naar de Havo of VWO kan ? Er wordt echter ook toegelicht dat er ook kinderen met ouders die wel hoog opgeleid zijn en geen andere culturele achtergrond een lager advies van de leerkrachten krijgen. Alleen dan gaan die ouders overwegend ten strijde omdat ze het zelf heel belangrijk vinden dat hun kind op een Havo of VWO beland. De ouders van de andere groep wordt er verteld doen dit vaak niet. Bijvoorbeeld omdat ze minder fanatiek een mening hebben over het feit dat hun kind perse theoretisch en niet praktisch opgeleid moeten worden. 

Ik moest gelijk denken aan het boek van Michelle Obama 'becomming' waarin ze verteld dat zij en haar zusjes in een klas van kansarme kinderen belanden met een leerkracht die niet dezelfde kwaliteiten had en waar niks van de kinderen verwacht werd. Michelle en haar zus kwamen woedend thuis na die eerste lesdag. Hun moeder ging naar school en de beide kinderen werden overgeplaatst naar een klas waar wel goed onderwijs werd gegeven. De ouders van Michelle Obama waren eenvoudige, hard werkende mensen en ze waren alles behalve welgesteld. 

Het blijft bizar dat er blijkbaar op basis van vooroordelen al dan niet bewust bepaald wordt welk niveau van onderwijs een kind aankan, dat zou allemaal veel objectiever moeten worden bepaald. Ieder kind heeft gewoon recht op dezelfde kwaliteit van onderwijs en dezelfde kansen. 

Zou het niet mooi zijn als ieder kind de gelegenheid krijgt om te ontdekken wat hun passies en talenten zijn. En wat is toch de heilige graal status van een Havo en VWO opleiding? Vakmensen als elektriciens, loodgieters, bakkers etc. zijn net zo belangrijk als mensen met een theoretische opleiding en verdienen soms ook nog veel meer ook. 

Wat ook duidelijk gemaakt wordt in het programma is dat er ook altijd een zekere mate van eigen verantwoordelijkheid en keuzes is. Dat geldt voor alles voor gezondheid bijvoorbeeld de keuze voor gezonde voeding of niet, wel of niet roken. Er zijn natuurlijk altijd factoren waar we geen invloed op hebben maar op een heleboel factoren hebben we ook wel invloed. De keuzes die we maken hebben altijd gevolgen nooit vers koken, alles kant en klaar is  wellicht gemakkelijk maar ook duur en ongezond. Door te kiezen voor gemak als positieve ervaring moeten we de negatieve gevolgen ook zelf aanvaarden.

Wat me erg aansprak in het programma over pensioenen is het idee om de pensioenen uit een andere bron te gaan betalen. Het idee was om via de belasting pensioenpremie te heffen en die bron te gebruiken om pensioenen te betalen aan de pensioengerechtigden. Het werd gebracht als heel eenvoudig en logisch, als het echt zo eenvoudig is waarom doen we dat dan nog niet? Ik ben heel benieuwd of deze redenering hout snijdt.

Ik begrijp überhaupt niet zo goed wat er nu gebeurd in de discussie over de pensioenen. Toen ik begon pensioen te betalen werkte ik toevallig bij een bedrijfsvereniging waar pensioenpremie werd geïnd en ook pensioen werd uitgekeerd. Het hele idee was als volgt, je moest 40 jaar werken en ieder jaar bouwde je een pensioen op wat 70% van je laatstverdiende loon zou bedragen. Ieder jaar dat je werkte en pensioenpremie betaalde zou je dus 1,75% van je pensioen opbouwen. 1,75% maal 40 is 70%. Dat pensioen werd persoonsgebonden opgebouwd en was dus van jou persoonlijk.

Alleen loopt daar nu de discussie doorheen dat de huidige generatie pensioengerechtigden de pensioenen van de jongeren opeet. Die redenatie ontgaat me. 

Ik weet dat door rekenrente de pensioenfondsen een probleem kregen met de dekking. Ik herinner me echter ook nog de 'Uitnamewet' van Lubbers en Kok. Hier werd destijds zo'n 32 miljard gulden onttrokken aan het ABP pensioenfonds. Het heeft de overheidsfinanciën destijds op orde gebracht maar betrof wel een pensioenroof. Ook weet ik nog dat ik in de jaren 90 voor een IT bedrijf werkte wat grote overnames deed en vaak was onderdeel van de overname afspraken dat het IT bedrijf een x aantal jaar als werkgever geen bijdrage aan het pensioen hoefde te leveren ook hier werden pensioenfondsen en dus eigenlijk de opbouw van de premies van de medewerkers te kort gedaan. 

In een aantal gevallen zijn de fondsen eerst afgeroomd of niet conform afspraken opgebouwd in de zonnige jaren, in de regenachtige jaren bleken er tekorten voor de toekomst te ontstaan.  Maar dan die jongeren, de generatie die nu pensioengerechtigd is vaak gestart met werken op zeer jonge leeftijd 17 jaar was vroeger echt geen vreemde leeftijd om te starten met werken. De huidige generatie komt gemiddeld met 24 jaar van school start dus veel later met het leveren van een bijdrage aan de economie.

Terugkomend op het programma Scheefgroei waren er ook twee mannen die echt een flink pensioen ontvingen het lag rond de 8000- 9000 euro en daar heel tevreden mee waren. Ze ontvingen natuurlijk ook AOW en nu komt het mooie eigenlijk de fatsoen factor waar ik het in het begin over had. Deze heren gaven aan dat ze met liefde geen AOW zouden ontvangen omdat ze eigenlijk al ruim voldoende hadden aan hun pensioen. Het zal vast niet eenvoudig zijn om standaard iedereen met een pensioen van bijv. meer dan 8.000 euro netto geen AOW toe te kennen. Iedereen betaald er namelijk wel aan mee, eigenlijk juist degenen die werken en belasting betalen. Maar wellicht is het wel mogelijk om mensen jaarlijks zelf te laten kiezen of ze wel of geen AOW willen ontvangen.

Het programma is wat mij betreft echt een aanrader. Ik ben benieuwd naar jullie bevindingen.